Tái cấu trúc doanh nghiệp là bước đi quan trọng để thích ứng với sự thay đổi của thị trường và tối ưu hóa hoạt động. Cùng Tony Dzung tìm hiểu các phương pháp và quy trình hiệu quả giúp doanh nghiệp đạt được thành công trong giai đoạn chuyển đổi này.

1. Tái cấu trúc doanh nghiệp là gì?

Tái cấu trúc doanh nghiệp là quá trình tổ chức lại bộ máy hoạt động của công ty nhằm nâng cao hiệu quả và năng suất. Mục đích chính là đạt được các mục tiêu đề ra, cải thiện quy trình, mô hình kinh doanh và chiến lược phát triển.

Quá trình này giúp giải quyết các vấn đề tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động. Trong một số trường hợp, Tony Dzung cho rằng tái cấu trúc là giải pháp cuối cùng để duy trì khả năng thanh toán và tái cơ cấu nợ.

Thị trường tái cấu trúc doanh nghiệp đã tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2018-2023 với mức tăng 5,6% hàng năm. Dự báo, trong những thập kỷ tới, ngành này sẽ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ 6,3% mỗi năm.

2. Tại sao doanh nghiệp cần tái cấu trúc?

Tái cấu trúc doanh nghiệp không chỉ là một chiến lược tài chính mà còn là giải pháp giúp công ty duy trì sự phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh. Quá trình này giúp công ty cải thiện hiệu suất hoạt động, thích ứng với những thay đổi của thị trường và mở ra cơ hội phát triển mới. Dưới đây là các lý do doanh nghiệp cần thực hiện tái cấu trúc:

• Nâng cao hiệu quả: Tái cấu trúc giúp doanh nghiệp hợp lý hóa các quy trình làm việc, giảm chi phí và loại bỏ các yếu tố dư thừa, từ đó tối ưu hóa hiệu quả hoạt động.
• Tăng cường khả năng sinh lời: Thông qua tái cấu trúc, doanh nghiệp có thể tập trung vào các phân khúc có lợi nhuận cao và thu hẹp hoặc thoái vốn khỏi những mảng không sinh lời.
• Ứng phó với thay đổi thị trường: Tái cấu trúc giúp doanh nghiệp thích nghi với những biến động của thị trường, chẳng hạn như việc thay đổi định vị sản phẩm hoặc mở rộng vào thị trường mới.
• Giảm nợ: Doanh nghiệp gặp khó khăn tài chính có thể giảm bớt gánh nặng nợ nần thông qua việc tái cấu trúc, từ đó cải thiện tình hình tài chính và uy tín tín dụng.
• Mở khóa giá trị cổ đông: Tái cấu trúc có thể giúp tăng giá trị cổ đông thông qua các biện pháp như mua lại cổ phiếu, trả cổ tức hoặc thay đổi cách thức quản trị công ty.
• Tạo điều kiện cho phát triển và mở rộng: Tái cấu trúc tạo nền tảng vững chắc giúp doanh nghiệp phát triển và mở rộng, từ việc tăng khả năng đầu tư đến việc mở rộng thị trường và phát triển sản phẩm mới.
• Tăng khả năng cạnh tranh: Doanh nghiệp có thể tăng cường tính linh hoạt và đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của khách hàng thông qua việc tái cấu trúc, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.

3. 3 cách thức tái cấu trúc doanh nghiệp hiện nay

Hiện nay, có nhiều phương thức tái cấu trúc doanh nghiệp, mỗi phương thức đều hướng đến các mục tiêu khác nhau, tùy vào lĩnh vực cần thay đổi. Các phương thức tái cấu trúc phổ biến bao gồm:

• Tái cấu trúc cơ cấu các hoạt động

Đây là việc điều chỉnh chiến lược, ngành nghề, sản phẩm và địa bàn hoạt động để phù hợp với thay đổi của môi trường kinh doanh. Quá trình này giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh chóng, giảm thiểu tác động tiêu cực và vượt qua giai đoạn khó khăn.

• Tái cấu trúc cơ cấu tổ chức bộ máy

Khi doanh nghiệp cần cắt giảm chi phí hoặc tối ưu hoạt động, tái cấu trúc tổ chức giúp thay đổi phân công công việc, quyền hạn và mối quan hệ giữa các bộ phận. Điều này có thể bao gồm việc giảm nhân sự, thu hẹp phân cấp hoặc thiết kế lại các vị trí công việc.

• Tái cấu trúc tài chính

Phương thức này liên quan đến việc điều chỉnh cấu trúc vốn, thay đổi mô hình sở hữu và quy trình xử lý nợ. Tái cấu trúc tài chính giúp doanh nghiệp duy trì lợi nhuận và phát triển thị trường, mặc dù đây là một quá trình phức tạp đòi hỏi sự chuyên môn cao.

4. Khi nào doanh nghiệp cần tái cấu trúc?

Xác định thời điểm thích hợp để tái cấu trúc là yếu tố quyết định thành công của quá trình này. Mr. Tony Dzung nhấn mạnh rằng: “Trong bối cảnh khủng hoảng tài chính, tái cấu trúc phải diễn ra nhanh chóng và quyết đoán. Đây không chỉ là giải pháp ngắn hạn mà còn là cơ hội để xây dựng nền tảng vững mạnh cho sự phát triển lâu dài.”

Doanh nghiệp nên xem xét tái cấu trúc vào các thời điểm sau:

• Khi hiệu quả kinh doanh giảm sút: Nếu hiệu quả kinh doanh giảm mạnh, có thể là dấu hiệu cho thấy các chiến lược và quy trình hiện tại không còn hiệu quả.
• Khi thị trường hoặc môi trường kinh doanh thay đổi: Thị trường luôn biến động với sự thay đổi trong công nghệ, chính sách pháp lý, hoặc xu hướng tiêu dùng mới. 
• Khi có sự thay đổi trong quản lý cấp cao: Sự thay đổi trong ban lãnh đạo, đặc biệt là CEO, có thể tạo cơ hội để tái cấu trúc doanh nghiệp. Lãnh đạo mới mang đến chiến lược và tư duy mới, giúp doanh nghiệp cải tổ tổ chức và đạt được mục tiêu dài hạn.
• Khi đối mặt với khủng hoảng tài chính: Khi doanh nghiệp gặp khủng hoảng tài chính nghiêm trọng, tái cấu trúc là biện pháp cần thiết để cắt giảm chi phí, tái cơ cấu nợ và bán các tài sản không hiệu quả. 

5. Quy trình các giai đoạn tái cấu trong doanh nghiệp

Quá trình tái cấu trúc doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở việc xác định thời điểm thích hợp, mà còn yêu cầu một quy trình rõ ràng và chặt chẽ để đảm bảo sự thay đổi diễn ra hiệu quả. 

5.1. Đánh giá tình hình hiện tại

Trong giai đoạn đánh giá tình hình hiện tại, doanh nghiệp cần thực hiện một phân tích toàn diện để nắm bắt rõ nét bức tranh tổng thể. Đầu tiên, việc đánh giá hiệu quả hoạt động giúp xác định các quy trình, chiến lược và sản phẩm/dịch vụ không còn đáp ứng được yêu cầu của thị trường.

Bên cạnh đó, phân tích tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tài chính của doanh nghiệp, như dòng tiền, lợi nhuận, hoặc cấu trúc chi phí không hợp lý. Sử dụng công cụ phân tích tài chính sẽ giúp phát hiện các điểm yếu cần khắc phục.

Các công cụ phân tích như SWOT và PESTEL thường được áp dụng để đánh giá các yếu tố bên trong và bên ngoài tác động đến doanh nghiệp. SWOT giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức. Trong khi đó, PESTEL phân tích các yếu tố môi trường vĩ mô như chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ, môi trường và pháp lý. 

Mục tiêu cuối cùng của 2 mô hình trên là xác định nguyên nhân cốt lõi của việc tái cấu trúc, từ hiệu suất suy giảm cho đến áp lực từ cạnh tranh hay sự thay đổi trong nhu cầu thị trường.

5.2. Xác định mục tiêu tái cấu trúc

Sau khi hoàn thành giai đoạn đánh giá tình hình hiện tại, doanh nghiệp sẽ tiến hành xác định các mục tiêu tái cấu trúc cụ thể. Các mục tiêu này không chỉ phải đáp ứng yêu cầu ngắn hạn mà còn phải phù hợp với chiến lược dài hạn của doanh nghiệp, đảm bảo hướng đi đúng đắn và khả thi trong tương lai.

Các mục tiêu tái cấu trúc có thể bao gồm:

• Tăng cường hiệu quả hoạt động: Doanh nghiệp cần nâng cao năng suất, cải thiện quy trình làm việc và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên để đạt được hiệu quả cao nhất.
• Tối ưu hóa cấu trúc tổ chức: Thiết kế lại cơ cấu tổ chức giúp doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển kinh doanh, loại bỏ những bộ phận không còn cần thiết và hợp nhất các phòng ban để tăng cường sự linh hoạt và hiệu quả.
• Cải thiện sức khỏe tài chính: Tái cấu trúc tài chính có thể bao gồm giảm nợ, cắt giảm chi phí không cần thiết hoặc điều chỉnh cơ cấu vốn để đảm bảo sự ổn định và bền vững tài chính.
• Thích ứng với thị trường: Điều chỉnh chiến lược kinh doanh để đáp ứng sự thay đổi trong thị trường, công nghệ hoặc các yêu cầu pháp lý, giúp doanh nghiệp duy trì và phát triển trong môi trường cạnh tranh.

Các mục tiêu này phải rõ ràng, dễ đo lường, khả thi và phù hợp với nguồn lực hiện tại của doanh nghiệp, đồng thời có thời hạn cụ thể để đảm bảo tiến độ thực hiện.

5.3. Lập kế hoạch tái cấu trúc

Khi đã xác định mục tiêu tái cấu trúc, bước tiếp theo là xây dựng một kế hoạch chi tiết để đảm bảo mọi thay đổi được thực hiện đúng hướng. 

Như Tony Dzung đã chia sẻ: "Một kế hoạch tốt không chỉ chỉ rõ chúng ta phải làm gì, mà còn giúp dự báo những rủi ro để chủ động ứng phó hiệu quả." Kế hoạch này sẽ là kim chỉ nam, giúp doanh nghiệp đạt được mục tiêu đã đề ra một cách hiệu quả.

Để có một kế hoạch tái cấu trúc chi tiết, doanh nghiệp cần tập trung vào các yếu tố sau:

• Phạm vi tái cấu trúc: Xác định những lĩnh vực cần thay đổi, bao gồm tổ chức, quy trình, tài chính và chiến lược. 
• Bước thực hiện: Lập ra các bước cụ thể cần thực hiện để đạt được mục tiêu. Mỗi bước nên đi kèm với nhiệm vụ rõ ràng, thời gian thực hiện và người chịu trách nhiệm, đảm bảo tiến độ và kết quả có thể theo dõi được.
• Nguồn lực cần thiết: Xác định các nguồn lực cần thiết cho quá trình tái cấu trúc như tài chính, nhân sự và công nghệ. 
• Quản lý rủi ro: Đánh giá các rủi ro tiềm ẩn trong quá trình tái cấu trúc và xây dựng các phương án dự phòng. Điều này giúp doanh nghiệp chủ động ứng phó với các tình huống không lường trước và giảm thiểu những tác động tiêu cực.

5.4. Thực hiện tái cấu trúc

Giai đoạn thực hiện là bước quan trọng nhất trong quá trình tái cấu trúc, nơi doanh nghiệp triển khai các giải pháp đã được lập kế hoạch. Việc thực hiện đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận trong công ty và giám sát chặt chẽ để đảm bảo tiến độ và kết quả mong muốn.

Trong giai đoạn này, quản lý thay đổi đóng vai trò then chốt để giảm thiểu sự phản kháng và tạo sự đồng thuận từ tất cả các bên liên quan. Một chiến lược quản lý thay đổi hiệu quả giúp nhân viên và các bộ phận dễ dàng thích nghi với sự thay đổi, từ đó tạo ra môi trường làm việc ổn định và hợp tác.

Các bước cần thực hiện trong giai đoạn này bao gồm:

• Triển khai kế hoạch tái cấu trúc: Các hoạt động trong kế hoạch cần được thực hiện một cách bài bản và có sự giám sát chặt chẽ. Để đảm bảo tính hiệu quả, doanh nghiệp cần phân bổ nguồn lực và thời gian hợp lý cho từng hoạt động cụ thể.
• Thành lập ban chỉ đạo tái cấu trúc: Ban chỉ đạo có nhiệm vụ lãnh đạo và điều hành quá trình thực hiện tái cấu trúc. Đây là nhóm chịu trách nhiệm trực tiếp giám sát, giải quyết vấn đề phát sinh và đảm bảo kế hoạch được triển khai đúng hướng.
• Phân công nhiệm vụ cụ thể: Mỗi bộ phận và cá nhân cần nhận rõ nhiệm vụ và trách nhiệm của mình trong quá trình tái cấu trúc. Nhờ đó, các bộ phận hoạt động hiệu quả hơn và giảm thiểu sự mơ hồ trong quá trình thực hiện.

5.5. Theo dõi và đánh giá kết quả

Giai đoạn theo dõi và đánh giá hiệu quả là lúc doanh nghiệp kiểm tra xem hệ thống mới đã được triển khai đúng cách và hoạt động ổn định hay chưa. Các thành phần của hệ thống, bao gồm phần mềm, phần cứng và mạng, cần được cài đặt và tích hợp một cách chính xác, đảm bảo chúng hoạt động đồng bộ.

Song song với việc kiểm tra các yếu tố kỹ thuật, việc đào tạo nhân viên về hệ thống mới là cực kỳ quan trọng. Nhân viên cần được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để sử dụng và quản lý hệ thống hiệu quả, giúp tối ưu hóa quy trình làm việc.

Các bước quan trọng trong giai đoạn này bao gồm:

• Kiểm tra toàn diện hệ thống: Doanh nghiệp cần thực hiện các kiểm tra kỹ lưỡng để đảm bảo tính ổn định, hiệu suất và bảo mật của hệ thống mới. Việc kiểm tra này giúp phát hiện các lỗi hoặc vấn đề tiềm ẩn ngay từ đầu.
• Thiết lập cơ chế theo dõi: Cần có các cơ chế giám sát để theo dõi hoạt động của hệ thống, bao gồm việc đo lường các thông số quan trọng. Đánh giá định kỳ giúp xác định hiệu suất của hệ thống và có kế hoạch điều chỉnh nếu cần thiết.

6. CASE STUDY về tái cấu trúc doanh nghiệp

Trong những tình huống khác nhau, các doanh nghiệp phải thực hiện những hành động tái cấu trúc để ứng phó với những thay đổi của thị trường hoặc tình hình tài chính. Dưới đây là ba ví dụ điển hình về tái cấu trúc doanh nghiệp trong các bối cảnh khác nhau.

• Tái cấu trúc trong bối cảnh khủng hoảng tài chính - Vinamilk

Vinamilk, một trong những thương hiệu hàng đầu trong ngành sữa tại Việt Nam, đã phải thực hiện tái cấu trúc vào đầu những năm 2010 để đối phó với áp lực từ thị trường và các vấn đề tài chính. Khi thị trường sữa trong nước trở nên bão hòa, Vinamilk đã phải tìm cách tái cấu trúc lại bộ máy hoạt động để duy trì vị thế cạnh tranh và tối ưu hóa hiệu quả sản xuất.

Doanh nghiệp đã thực hiện việc tái cấu trúc hệ thống phân phối và mở rộng các thị trường xuất khẩu. Việc tập trung vào xuất khẩu đã giúp Vinamilk giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường trong nước. 

Đồng thời, họ cũng cải tiến quy trình sản xuất và tăng cường ứng dụng công nghệ vào sản xuất để giảm chi phí. Kết quả là, Vinamilk không chỉ duy trì được sức cạnh tranh trong nước mà còn mở rộng được thị trường quốc tế, đạt được tăng trưởng bền vững qua các năm.

• Tái cấu trúc khi đối mặt với sự thay đổi trong thị trường - Nokia

Nokia là một ví dụ điển hình về sự thay đổi thất bại trong việc tái cấu trúc khi đối mặt với sự thay đổi nhanh chóng trong công nghệ và nhu cầu của thị trường. 

Vào đầu những năm 2000, Nokia là hãng sản xuất điện thoại di động lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, khi thị trường điện thoại thông minh bắt đầu bùng nổ, Nokia đã không kịp thời tái cấu trúc mô hình kinh doanh và sản phẩm của mình để bắt kịp xu hướng mới.

Nokia đã bắt đầu cố gắng tái cấu trúc và chuyển hướng sang các dòng sản phẩm smartphone. Dù vậy, hạn chế của việc không ứng dụng hệ điều hành mở như Android, cùng với sự chậm trễ trong việc đổi mới công nghệ, đã khiến Nokia mất đi thị phần lớn vào tay các đối thủ như Apple và Samsung. 

Kết quả là Nokia đã bị thâu tóm bởi Microsoft vào năm 2014. Đây là một bài học đắt giá về việc tái cấu trúc khi doanh nghiệp không nhận ra kịp thời sự thay đổi trong nhu cầu thị trường và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ.

• Tái cấu trúc để chuyển đổi mô hình kinh doanh - Starbucks

Starbucks là một trong những thương hiệu lớn nhất thế giới trong ngành cà phê, nhưng vào đầu những năm 2000, công ty này đối mặt với một giai đoạn khó khăn khi nhu cầu tiêu thụ cà phê bắt đầu chậm lại. Mặc dù Starbucks vẫn duy trì được mức độ nhận diện thương hiệu cao, nhưng doanh thu bắt đầu giảm sút do sự bão hòa của thị trường.

Trong bối cảnh đó, Starbucks đã tiến hành tái cấu trúc lại mô hình kinh doanh của mình, đặc biệt là chiến lược sản phẩm và dịch vụ. Công ty đã quyết định chuyển đổi mô hình từ chỉ bán cà phê sang cung cấp trải nghiệm toàn diện cho khách hàng, với các sản phẩm mới như thức uống lạnh, các món ăn nhẹ, và thực đơn phong phú hơn. 

Starbucks cũng bắt đầu phát triển các kênh bán hàng trực tuyến và mở rộng các cửa hàng có không gian thoải mái, tạo nên một “văn hóa cà phê” riêng biệt. Đồng thời, Starbucks đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ vào các dịch vụ của mình, bao gồm ứng dụng di động cho phép khách hàng đặt hàng và thanh toán trực tuyến. 

Nhờ vậy, Starbucks không chỉ phục hồi mà còn đạt được sự tăng trưởng vượt trội, trở thành một biểu tượng toàn cầu trong ngành cà phê.

• Bài học rút ra

Ba ví dụ trên cho thấy mỗi doanh nghiệp sẽ phải thực hiện những chiến lược tái cấu trúc khác nhau tùy thuộc vào bối cảnh và thách thức mà họ phải đối mặt. 

Vinamilk đã thành công trong việc tái cấu trúc thông qua việc mở rộng ra thị trường quốc tế và ứng dụng công nghệ, từ đó duy trì sức cạnh tranh. Ngược lại, Nokia đã thất bại khi không nhận diện được kịp thời sự thay đổi trong nhu cầu thị trường và không thể chuyển mình nhanh chóng.

Starbucks lại là một ví dụ điển hình về cách tái cấu trúc một mô hình kinh doanh để thích ứng với thay đổi trong nhu cầu khách hàng. Việc mở rộng sản phẩm, dịch vụ, và ứng dụng công nghệ đã giúp Starbucks giữ vững được vị thế trong ngành và thậm chí phát triển mạnh mẽ hơn.

Qua đó, có thể thấy rằng tái cấu trúc doanh nghiệp là một quá trình không thể thiếu trong việc đối phó với thay đổi của thị trường. Để thành công, doanh nghiệp cần phải đánh giá đúng bối cảnh, lựa chọn đúng chiến lược và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng trong việc triển khai các kế hoạch tái cấu trúc.

7. Vai trò của công nghệ trong tái cấu trúc doanh nghiệp

Tái cấu trúc doanh nghiệp không thể thiếu sự hỗ trợ của công nghệ, vì công nghệ không chỉ giúp quá trình thay đổi diễn ra suôn sẻ mà còn là động lực tạo ra những giá trị mới. 

Như Tony Dzung đã chia sẻ: “Công nghệ không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là ‘bộ não’ dẫn dắt các doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình và cải thiện hiệu quả hoạt động.” Trong kỷ nguyên số, những doanh nghiệp nào nhanh chóng áp dụng công nghệ sẽ đứng vững và vươn lên dẫn đầu.

Dưới đây là các vai trò quan trọng của công nghệ trong quá trình tái cấu trúc doanh nghiệp:

• Tối ưu hóa quy trình kinh doanh

Công nghệ giúp doanh nghiệp tự động hóa các quy trình hoạt động, từ quản lý chuỗi cung ứng đến dịch vụ khách hàng. Ví dụ, các công ty sử dụng hệ thống ERP để quản lý quy trình sản xuất, tồn kho, kế toán và nhân sự một cách hiệu quả và đồng bộ hơn, giảm thiểu sai sót và tăng cường tính minh bạch.

• Nâng cao năng lực quản lý thông tin

Công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc thu thập, lưu trữ và phân tích dữ liệu doanh nghiệp. Hệ thống Big Data và Business Intelligence giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định chiến lược dựa trên dữ liệu chính xác và cập nhật, từ đó điều chỉnh chiến lược và hoạt động kinh doanh phù hợp.

• Cải tiến mô hình kinh doanh

Công nghệ có thể giúp doanh nghiệp cải tiến hoặc chuyển đổi hoàn toàn mô hình kinh doanh. Sự phát triển của các nền tảng kỹ thuật số, thương mại điện tử và công nghệ đám mây đã mở ra cơ hội mới, giúp doanh nghiệp thay đổi cách thức vận hành và phục vụ khách hàng.

• Hỗ trợ quản lý thay đổi và chuyển đổi văn hóa doanh nghiệp

Công nghệ cũng hỗ trợ quá trình quản lý thay đổi văn hóa trong doanh nghiệp. Các nền tảng e-learning giúp đào tạo nhân viên về quy trình và giá trị mới. Đồng thời các hệ thống quản lý nhân sự hiện đại giúp theo dõi và thúc đẩy sự thay đổi hành vi trong đội ngũ nhân viên, đảm bảo sự thích nghi với các thay đổi trong tổ chức.

Tái cấu trúc doanh nghiệp không chỉ là một chiến lược khắc phục khó khăn mà còn là cơ hội để phát triển bền vững. Áp dụng đúng phương pháp và tận dụng công nghệ sẽ giúp doanh nghiệp vượt qua thử thách và nâng cao năng lực cạnh tranh.